Ο καθορισμός της ονομαστικής εορτής των ανδρών με το όνομα «Ζήσης» την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων στον Γέρμα Καστοριάς.

Ο αείμνηστος Ζήσης Πανές - Μήταλας μαζί
με συγχωριανούς του στο βουνό της  Αγίας Τριάδας
περί το έτος 1960.

Στον Γέρμα Καστοριάς την παλαιά εποχή κι έως τη δεκαετία του 1980 περίπου, η εκάστοτε ονομαστική εορτή των ανδρών του χωριού (σ.σ. μόνο των ανδρών, οι γυναίκες δεν εόρταζαν) αποτελούσε ένα σημαντικό εκκλησιαστικό και κοινωνικό γεγονός. Το πρωί της εορτάσιμης ημέρας ο άνδρας που εόρταζε εκκλησιαζόταν με όλα τα μέλη της οικογένειάς του στον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου, κοινωνούσε των Αχράντων Μυστηρίων, Ύψωνε Λειτουργιά (πρόσφορο), και κατόπιν επέστρεφε και παρέμενε όλη την ημέρα στην οικία του «για να κεράσει» (= να εορτάσει τα ονομαστήριά του). Εκεί τον επισκέπτονταν όλοι οι συγγενείς, οι φίλοι και οι συγχωριανοί του, μικροί και μεγάλοι, για να τον ευχηθούν Χρόνια πολλά και να «κεραστούν».

Η νοικοκυρά του σπιτιού πρόσφερνε σε όλους τους επισκέπτες βρασμένο στάρι «εμπλουτισμένο» με "ζαχαρώτα" και «σκλίδια» (= σκελίδες) καρυδιών, γλυκά κουταλιού, κουραμπιέδες και μπιμπλιά (= στραγάλια), ενώ τους μεγάλους τους κερνούσε επιπλέον, νόστιμους μεζέδες, εκλεκτό γερμανιώτικο κρασί και διπλοβρασμένη ρακή. Ιδιαίτερη περιποίηση είχαν τα «νιορραβωνιασμένα» και τα «νιόπαντρα» ζευγάρια, που λάμβαναν και τις ανάλογες ολόθερμες ευχές.

Ο Γέρμας Καστοριάς

Όπως είναι φυσικό, εόρταζαν μόνον οι άνδρες  που είχαν χριστιανικό όνομα αναγραφόμενο στο επίσημο Αγιολόγιο - Εορτολόγιο της Εκκλησίας. Όλοι οι άλλοι που έφεραν αρχαιοελληνικό όνομα, καθώς και οι άνδρες με το όνομα Ζήσης, που δεν είναι γραμμένο στο Αγιολόγιο, δεν εόρταζαν ποτέ κι αυτό τους στενοχωρούσε πολύ. Σημειωτέον, ότι το όνομα Ζήσης και Ζωή το έδιναν τότε σε πολλά παιδιά για τον εξής λόγο. Επειδή η παιδική θνησιμότητα ήταν πολύ μεγάλη, μόλις αρρωστούσε κάποιο νεογέννητο, αμέσως οι γονείς του το βάπτιζαν αναλόγως Ζήση ή Ζωή, για να εξορκίσουν μ’ αυτόν τον τρόπο το θάνατο και να ζήσει το βρέφος.

Όπως προαναφέρθηκε, οι Γερμανιώτες που είχαν το όνομα Ζήσης αισθάνονταν λύπη και στεναχώρια, επειδή δεν υπήρχε έως τότε καθορισμένη ημερομηνία εορτασμού του ονόματός τους. Η παράλειψη αυτή ώθησε, περί το έτος 1920, τον αείμνηστο Ζήση Πανέ – Μήταλα, να προσκαλέσει κάποια ημέρα στο Χάνι του Γέρμα (= κοινοτικό καφενείο) όλους τους κατοίκους του χωριού που έφεραν το όνομα Ζήσης, με σκοπό να συναποφασίσουν τον ημερολογιακό καθορισμό της ονομαστικής τους εορτής. Και πράγματι, επέλεξαν ως ημέρα που θα «κερνούσαν» (= εόρταζαν τα ονομαστήριά τους) την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων κάθε χρόνου.

Ο κ. Ζήσης Τσιουχαδάρης με οικείους του.

Η επιθυμία και απόφασή τους αυτή γνωστοποιήθηκε αμέσως σε όλο το χωριό κι έγινε αναντίρρητα δεκτή από τον ιερέα π. Γεώργιο Τζήμα και απ’ όλους τους κατοίκους του. Και από τότε, όλοι οι Γερμανιώτες που έχουν το λαμπρό όνομα Ζήσης «κερνούν» (= εορτάζουν τα ονομαστήριά τους) κατά την λαμπρή τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων.

Γιώργος Αλεξίου.

Σημείωση. Ο αείμνηστος Ζήσης Πανές – Μήταλας ήταν ένας πολύ αγαπητός, έντιμος κι εργατικός άνθρωπος, καλός Χριστιανός και καλός πατριώτης. Γυναίκα του ήταν η μακαρίτισσα Λυμπιάδα (: Ολυμπία) Σανάτσιου. Δεν είχαν αποκτήσει τέκνα και γι’ αυτό είχαν υιοθετήσει το ζεύγος των ανεψιών τους Γιάννη κι Ευλαμπίας Πανέ. Το σπίτι του βρισκόταν «στα Πάνω αλώνια» και ήταν μεγάλο και πολύ περιποιημένο. Αρεσκόταν να εντοπίζει κρυφές πηγές νερού και να κατασκευάζει εκεί πέτρινα πηγάδια( = βρύσες). Στις εξοχές του Γέρμα υπάρχουν μέχρι σήμερα τα λεγόμενα «πηγάδια του Μήταλα». Ο Ζήσης απέθανε περί το έτος 1970 σε ηλικία 80 ετών περίπου. Ας είναι αιωνία η μνήμη του άριστου Γερμανιώτη Ζήση Πανέ – Μήταλα και της μοικοκυράς γυναίκας του Ολυμπίας.

Παλαιά οικογενειακή φωτογραφία Γερμανιωτών.

Ο Γέρμας Καστοριάς.
Παιδικό ιχνογράφημα της Αντιγόνης Κ. Αλεξίου

Γερμανιώτες στα πρωτοχρονιάτικα
Λογκατσάρια (καρναβάλια) του Γέρμα.
Στην πόρτα διακρίνεται η "μπάμπου
η Κυράννου" (περί το έτος 1960).

Γερμανιώτικο ευθυμογράφημα: “Ο Παραθεός" (= εύπορος συγγενής).

Γερμανιώτες στο Μπάφαλλο της Ν.Υ., έτος 1918.

Την παλαιά εποχή, όταν σε όλη την Ελλάδα βασίλευε η πενία, οι άνθρωποι πού είχαν στην Αμερική κάποιον πλούσιο και φιλάνθρωπο συγγενή ήταν και θεωρούνταν ευτυχείς και προνομιούχοι. Οι κάτοικοι του Γέρμα Καστοριάς, όταν έβλεπαν τότε να λαμβάνει κάποιος συγχωριανός τους τσεκ ή δέμα από έναν ξενιτεμένο εύπορο θείο του μονολογούσαν τον εξής παροιμιακό “διάλογο”, εις επήκοον όλων των παρευρισκόμενων:

-       Έχεις Θεόν (για να σε βοηθήσει);

-       Έχω !

-       Παραθεό;

-       Έχω!
-       Καλά είσαι!

Σημείωση. Εάν δεν είχες "παραθεό", θα συναντούσες πολλές δυσκολίες στη ζωή σου.

Ο Άγγελος  Κ. Κυρατζής στο Άλμπανυ
της Νέας Υόρκης, περί το έτος 1920.
Βοήθησε οικονομικά πολλούς συγγενείς του.

Ο αείμνηστος ευεργέτης του Γέρμα
Γεώργιος Τζιώνης, επιχειρηματίας
στο Άλμπανυ της Νέας Υόρκης,
μαζί με τη σύζυγό του Λίνα.

Ο Αθανάσιος Ζυγούρας και η σύζυγός του
 Γιαννούλα στην Αμερική,
περί το έτος 1960

Χαρακτηριστικές λέξεις και φράσεις παλαιών Γερμανιωτών

Καταγραφή Χρίστου Γεωργίου (+1972).

1)        Αρχάδα (= δροσερότης), π.χ. Ιδώ έλατι, που(ν)ι αρχάδα = εδώ ελάτε, είναι δροσερότης. (σελ. 343).

Αρχός, -η, -ο (= δροσερός), π.χ. Αρχό είνι του πιδί, δεν έχ’ θέρμ = κρύο είναι το παιδί, δεν έχει πυρετό // Ου μέτουπους τ’ ή του μέτουπου τ’ είνι αρχό = το μέτωπό του είναι δροσερό. (σελ. 343).

2)     Διάφκα = ανάρρωσα, γιατρεύτηκα.

Διαβαίνω = αναρρώνω, γιατρεύομαι.

Διαβάτς = στιγμιαίος πόνος.

Π.χ. άμα δγιάβου, θα νάρθου = όταν γίνω καλά θα έλθω. // Ήμουν πουλύ άρρουστος, μα τώρα διάφκα = ήμουν πολύ άρρωστος,αλλά τώρα έγινα καλά. (σελ. 52).

3)     Κατάψχους = δροσερότης. Π.χ. Ιδώ στουν κατάψχου έλα = εδώ είναι δροσιά, έλα. (σελ. 323).

5)     Χαλαμαντάρ άφκις του σπιτ’ = άφησες το σπίτι ανοιχτό, χωρίς να κλείσεις τις θύρες ή να τις κλειδώσεις. // όταν φέβς τς αφήντς χαλαμαντάρ τς πόρτις = τις θύρες, όταν φεύγεις, τις αφήνεις ανοιχτές. (σελ. 339).

6)     Τάξι πε (αντί τάξε ειπέ) = υπόθεσε πως. Π.χ. αφού ήταν του πιδίς, τάξι πε ήσαν ισύ = αφού ήταν το παιδί σου, υπόθεσε πως ήσουν εσύ, το ίδιο σχεδόν είναι. (σελ. 337).

7)     Κουνουμώ = ετοιμάζω.

Κουνουμνιούμι = ετοιμάζομαι, ετοιμάζω για τον εαυτό μου.

Π.χ. - Άιντι να πάμι = εμπρός να πάμε.

 - Να τώρα κουνουμνιούμι = να τώρα ετοιμάζομαι.

Κουνουμήθκα ιγώ που ψουμί = οικονομήθηκα εγώ από ψωμί, ετοίμασα για τον εαυτό μου εγώ ψωμί.

Ο Γυμνασιάρχης Χρίστος Γεωργίου,
στο μέσον της 1ης σειράς, μεταξύ καθηγητών και
 μαθητών του Γυμνασίου Καστοριάς, σχ. έτ. 1937-8.

8)     Κουντόημιρους, αντί κοντόημερος = αυτός που οι μέρες του είναι κοντές, λίγες. Το επίθετο ενέχει την έννοια της κατάρας. Π.χ. ου κοντόημιρους τι μέκαμιν! = ο ελεεινός τι μου έκαμε!

9) Δυναστεύου (: δυναστεύω) = εντείνω τις δυνάμεις μου, βάζω τα δυνατά μου, κουράζομαι υπερβολικά. π.χ. Άμα δυναστέψου του πουδάρ μ’ μι πουνάει. = άμα κουράσω πολύ το πόδι μου πονάει.

Δυνάστιμα (αρχ. δυνάστευμα) = έντασις δυνάμεων.

(σελ. 58).

10) Μ μπήριν ντ βάψ = την πήρε τη βάψη, πήρε την αρρώστια που του άλλαξε το χρώμα. // Το αντίθετο : μ μπήριν ν’ όψ = η όψη του πήρε το κανονικό της χρώμα, του υγιούς ανθρώπου. (σελ. 35).

11) Βιο = περιουσία π.χ. νηστκό βιο = άνθρωπος με διαθέσεις πλεονεξίας και λαιμαργίας, διότι ζει σε φτώχια και στερήσεις. (σελ. 35).

12) Θυμουβουλάει (: θυμοβολάει) = ερεθίζεται, πρήζεται. π.χ. η πληγή μ’ θυμουβόλτσιν κι βγάν’ αίμιουν = η πληγή μου ερεθίστηκε και βγάζει πύον.

13) Ουκνός = οκνηρός, τεμπέλης,

Ουκνεύου (: οκνεύω) = βαρειούμαι, τεμπελιάζω. π.χ. ουκνεύου να σκουθώ = οκνεύω βαρειούμαι να σηκωθώ. Πρβλ. το γνωμικό:

Ου ουκνός πααίν μακριά

κι ου σφιχτός ξουδέβ πουλλά

(ή) κι ου ακριβός πλιαρών πουλλά

(= ο οκνηρός πηγαίνει μακριά κι ο τσιγγούνης εξοδεύει πολλά)

(σελ. 161).

Ο Γέρμας Καστοριάς,
το αγαπημένο χωριό του αείμνηστου Χρίστου Γεωργίου.

(Από το βιβλίο του, Το Γλωσσικό Ιδίωμα

Γέρμα Καστοριάς,

εκδ. Ε.Μ.Σ., Θεσσαλονίκη 1962).

Παροιμίες και παροιμιώδεις φράσεις απ’ τον Γέρμα Καστοριάς.

Ο Γέρμας Καστοριάς,
Παιδική ζωγραφιά της Αντιγόνης Κ. Αλεξίου.
Την έκανε το έτος 1995, σε ηλικία 7 ετών.

        1) Γράψε με μοίρα (μια καλή τύχη) και ρίξε με πίσω στ’ θύρα.

            2) Τρώγει σαν ο μούτος το τυρί.

3)  Το σκυλί θέλει να έχει το αφεντικό του πολλά παιδιά (για να παίζει με αυτά), ενώ η γάτα θέλει να είναι άτεκνο, για να παίζει μ’ αυτήν.

4)  Έπεσε απ’ τα χέρια μου το κουτάλι, φίλος θα μας έρθει.

5)  Αν δώσεις χρήματα σε κάποιον μη τα γυρεύεις, θα στα δώσει ο Θεός από άλλη μεριά.

6)  Ο λόγος είναι σπόρος και γεμίζει όλο τον κόσμο.

7)  Να βρεις τα πρόβατά σου κουρμπάν (=σφαγμένα, ψόφια) (κατάρα).

8)  Γιατί έρχεσαι με τα μούτρα Σνιάτσκο; (: με το πρόσωπο "συννεφιασμένο", όπως το κοντινό βουνό Σινιάτσικο).

9)  Όποιος δεν κτίσει σπίτι και δεν παντρέψει κορίτσι δεν ξέρει τι είναι η ζωή (: πόσο σκληρή είναι η ζωή).

10)   Εγώ θέλω να καβαλικέψω σε άλογο κι εσύ με λες ν’ ανέβω σε γάϊδαρο; (: Το λέει ο μέλλων πεθερός όταν προξενεύουν στο παιδί του κάποιον (-α) από "κατώτερη" οικογένεια.

11)   Κάμε γαμπρό, κάμε γομάρι (: Το λέει κάποιος που έχει αχάριστο γαμπρό).

12)   Η πέτρα στο τόπο της είναι βαρύτερη (: αν βγει απ’ το έδαφος ύστερα εύκολα μετακινείται) (Συμπέρασμα: Οι νέοι δεν πρέπει να ξενιτεύονται).

13)   Τί θα με κάνεις; Θα με ξεγανώσεις τη γάστρα; (η γάστρα δεν γανώνεται) (Συμπέρασμα: αψηφώ την απειλή σου).

14)   Ώσπου να σκεφτεί ο γνωμικός, ο μωρός την έκανε τη δουλειά του, (ή το πέρασε το ποτάμι).

15)   Όχι όπως ήξερες μωρέ νύφη, αλλά όπως βρήκες.

16)   Από εκεί που πέρασε το ποτάμι θα ξαναπεράσει (Λέγεται για οικογένειες που ξέπεσαν οικονομικά και μετά ανορθώθηκαν).

17)   Κάθε αρνί (σφάγιο) απ’ το τσιγκέλι του κρέμεται (δηλαδή, ο καθένας έχει τη δική του τύχη, που είναι μοναδική).

18)   Αυτή η στρούγκα τέτοιο μαξούλι βγάζει.

19)   Αυτός έχει τη γνώμη πίσω απ’ το αφτί. (: πρώτα λέγει και πράττει και ύστερα σκέφτεται).

20)   Η γυναίκα σε φτιάχνει και η γυναίκα σε καταστρέφει. (η προκοπή της οικογένειας εξαρτάται από τις ικανότητες της συζύγου – μητέρας).

21)   Όλοι γελούν μ’ εμένα κι εγώ γελώ μ’ αυτούς.

22)   Με της νούνας το πουκάμισο (: το ρουχαλάκι της βάπτισής σου) είσαι ακόμα (δηλαδή, έχεις μυαλό βρέφους).

23)   Ελάτε γνωμικοί να φάτε το βιο του μωρού (Λέγεται για κάποιον που κάνει πολυδάπανο γάμο).

24) Παίρνουμε το τριαντάφυλλο και αφήνουμε τ’ αγκάθια (: το λένε τα πεθερικά που παίρνουν γαμπρό ή νύφη από ιδιότροπη οικογένεια).

25)   Απ’ τα σαΐνια βγαίνουν μπούφοι, κι απ’ τους μπούφους βγαίνουν σαΐνια.

26)   Αν με σπάσεις (= τρυπήσεις) με τη βελόνα, θα σε σπάσω με τη σακοράφα.

27)   Αφού έχω το μασιά, γιατί να κάψω τα χέρια μου;

28)   Καλός γιατρός δεν είναι αυτός που δίνει πολλά φάρμακα, αλλά αυτός που δίνει το ιλιάτς (: το κατάλληλο φάρμακο).

29) Αυτός ο άνθρωπος δεν έχει πέτνον (= πετεινόν) (το λένε για άνθρωπο νωθρό, αδύναμο, καχεκτικό).

30) Μη τρώτε πολύ τυρί, θα σας τρυπήσει η καραμούζα το κεφάλι (το λέγαν στα μικρά παιδιά).

31) Δεν έχουμε τυρί να φάμε, το πήρε η καραμούζα και το ανέβασε στης Γκέγκως το λευκάδι (το λέγαν στα μικρά παιδιά όταν νήστευαν κι επρόκειτο να κοινωνήσουν).

(Συλλογή Γ.Τ.Α.)

Οι Γερμανιώτες ιερείς της προπολεμικής εποχής Παπαγγελής και Παπαλάμπρος

Κείμενο του Σωκράτη Λιάντζη (+2006)

Ο εθνομάρτυρας ιερέας του Γέρμα
Παπαλάμπρος Χαστάς (+1946)

Οι κάτοικοι του Γέρμα της προπολεμικής εποχής ήταν πολύ θρήσκοι. Οι ιερείς τους Παπαγγελής και Παπαλάμπρος ήταν μόνιμοι κάτοικοι του χωριού. Ο πρώτος ανήκε στην οικογένεια Λιάντζη και ο δεύτερος στην οικογένεια Χαστά. Ο Παπαγγελής ήταν πολύ φτωχός, είχε ελάχιστη περιουσία και κατοικούσε στο παλιό σπίτι του πατέρα του, που ήταν μοιρασμένο και στα άλλα τρία αδέρφια του. Η οικογένειά του αποτελείτο από 4 κορίτσια και δύο αγόρια και είχαν στη διάθεσή της μόνο δύο δωμάτια.

Ο Παπαλάμπρος διέθετε αρκετή περιουσία. Είχε αρκετά γελάδια (6-7) δύο άλογα, ένα μουλάρι και κάμποσα στρέμματα χωράφια. Το σπίτι του ήταν στην άκρη του χωριού και το βλέπαμε μόνο από μακριά. Η οικογένειά του αποτελείτο από τρία αγόρια και ένα κορίτσι.

Ο μικρότερος γιος του ο Ζήσης παντρεύτηκε σώγαμπρος κι έφυγε απ’ το κοινό νοικοκυριό, ενώ τα άλλα παιδιά του, ο Γιώργος και ο Κώστας, απόκτησαν πολυμελείς οικογένειες και παρέμειναν στο ίδιο σπίτι και νοικοκυριό.

Τα τέκνα των δύο παιδιών απόκτησαν, μόνο βασική μόρφωση (Δημ. Σχολείου) και μετά ασχολούνταν μόνο με τις δουλειές του σπιτιού τους. Ένα αγόρι του Παπαλάμπρου, ο Γιώργος, ξενιτεύτηκε για λίγα χρόνια στη Γαλλία και γι’ αυτό οι χωριανοί μας τον αποκαλούσαν Γάλλο.

Δεν γνωρίζω εάν οι δυο Ιερείς μας χρηματοδοτούνταν από το Κράτος, νομίζω όμως πως τα έσοδά τους προέρχονταν απ’ τις προσφορές των πιστών και απ’ τις σοδιές των κτημάτων τους.

Ο μακαριστός ιερέας του Γέρμα
Παπαγγελής Λιάντζης (1869-1960)

Στην περίοδο της Ιταλογερμανικής Κατοχής οι αντάρτες κομουνιστές συνέλαβαν τον Παπαλάμπρο, επειδή δεν τους συμπαθούσε, τον κράτησαν για λίγες μέρες έξω απ’ το χωριό και τον βασάνισαν. Τον ίδιο καιρό συνέλαβαν και τον γιο της αδελφής του, τον δάσκαλο Θανάση Δούφλια, και δυστυχώς τον εκτέλεσαν.

Ο γιος του Παπαλάμπρου Κώστας κατατάχτηκε στη Χωροφυλακή και γι’ αυτό τον συνέλαβαν οι αντάρτες στην Κοτύλη και τον σκότωσαν μαζί με τον συνάδελφό του Γιώργο Δούφλια (Μάντακα). Μετά το θάνατο τού Κώστα οι αντάρτες συνέλαβαν και τον ίδιο τον Παπαλάμπρο και τον σκότωσαν κάπου στον Γράμμο.

Η οικογένεια του Παπαλάμπρου από τους Δεξιούς και η οικογένεια του Γιάννη Παπαδημητρίου απ’ τους Αριστερούς αποτελούν τα πιο τραγικά θύματα του μίσους που επικρατούσε στη διάρκεια του Ανταρτοπόλεμου.

Ο ενοριακός ναός  Αγίου Γεωργίου Γέρμα, έτ. 1882.

Ο κοινός τάφος των αναφερόμενων
δύο ιερέων του Γέρμα.

Ο Γέρμας Καστοριάς (φωτογρ. 10-11-2016).

Ο επιτάφιος Σταυρός
του μακαριστού Παπαλάμπρου Χαστά.

Διαδοχική παραφθορά βαπτιστικών ονομάτων στον Γέρμα Καστοριάς.

1. Αναστασία-Στασία-Τσιατσία-Τσιατσιάνα-Τσιάνα και Τσιατσιούλα και Σιάνω.
2. Χριστόδουλος-Στιόδουλος-Τσιόδουλος-Τσιόλης και Τσιόλκας.
3. Αλκιβιάδης-Κιβιάδης-Κιάδης.
4. Αλεξάνδρα-Ξιάντρα-Τσιάντα.
5. Χριστόφορος-Χστιόφορος-Τσιόφορος-Τσιότης.
6. Παρασκευή-Σκευή-Τσιβή-Τσιβούλα.
7. Γλυκερία-Γλυκούσιου-Κούσιου.
8. Σταμάτω-Στάμω-Τιάμου.
9. Μαλαματή-Ματή-Ματέκου-Τέκου.
10. Ευλαμπία-Βλαμπία-Βλαμπούκου-Μπούκου.
11. Χρυσόστομος-Χσιόστομος-Σιόστομος-Τσιότσιομος-Τσιότσιος.
12. Τριαντάφυλλος-Τριαντάφας-Ντάφας και Νταφούλης.
13. Θεμιστουκλής-Μιστουκλής-Μουστάκας.
14. Ελευθερία-Λευτερία-Λευτερούσιου-Λούσιου.

Γ.Τ.Α

.

Η εμποροπανήγυρη του Άργους Ορεστικού, 21 έως 27 Σεπτεμβρίου 2016.

 Το σημαντικότερο εμπορικό γεγονός του έτους στο νομό Καστοριάς αποτελεί η πασίγνωστη εμποροπανήγυρη του Άργους Ορεστικού, η οποία διεξάγεται εφέτος από τις 21 έως τις 27 Σεπτεμβρίου 2016. Η πανήγυρη αυτή θεσπίστηκε και καθιερώθηκε στους χρόνους της τουρκοκρατίας, προσελκύει δε κατά τη διάρκειά της πάμπολλους εμπόρους-πωλητές, καθώς και αρκετές χιλιάδες επισκέπτες-αγοραστές.

Την αναφερόμενη πανήγυρη, η οποία πραγματοποιείται κάθε χρόνο κατά τις 7 ημέρες που πλαισιώνουν την τελευταία Κυριακή του Σεπτεμβρίου, επισκέπτονται ανέκαθεν και πολλοί κάτοικοι του Γέρμα, Την παλαιά εποχή κι έως τη δεκαετία 1960, οι Γερμανιώτες μετέφερναν στο χώρο διεξαγωγή της και πωλούσαν κυρίως τα καρύδια τους και το μαλλί των αιγοπροβάτων τους, αγόραζαν δε συνήθως, οι άντρες κυπροκούδουνα, γαλογκιούμια, σαμάρια και τριχιές και οι γυναίκες ενδύματα και όλα τα "νγκουκυράτα" (= είδη του νοικοκυριού). Οι άντρες επίσης, πωλούσαν αγόραζαν και αντάλλαζαν διάφορα μεγάλα ζώα, όπως άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια και βόδια.

Σήμερα, οι έφηβοι και οι άντρες του Γέρμα επισκέπτονται την πανήγυρη για να διασκεδάσουν και να γευτούν πεντανόστιμα σουβλάκια, ενώ οι γυναίκες για να ψωνίσουν φορέματα και παπούτσια για τα μέλη της οικογένειάς τους.

Η ψησταριιά - ταβέρνα
του Γερμανιώτη Σωκράτη Πέλκα

Χαρακτηριστικές λέξεις και φράσεις παλαιών Γερμανιωτών.

(Παρμένες απ’ το βιβλίο του αείμνηστου Χρίστου Γεωργίου, «Το Γλωσσικό ιδίωμα Γέρμα Καστοριάς», εκδ. Ε.Μ.Σ., Θεσσαλονίκη 1962).

Ο αείμνηστος Δημητράκης Μπουζιάνης.

1)      Γιράνιου (: έτσι λέγεται το ουρανί χρώμα).

Παραδειγματική φράση: ‘Εεις ψίχαλα γιράνιου χώμα (όχι χρώμα) να μι δώεις να φκιάσου τα ζνάρια; (= έχεις λίγο γαλάζιο χώμα να με δώσεις να κάμω τα ζωνάρια; δηλαδή ν’ αλείψω και να κάμω γαλάζια ζωνάρια κάτω στη βάση του τοίχου;)(σελ. 430)

2)      Φέρσμου (= φέρσιμο, συμπεριφορά).

Παραδειγματικός διάλογος: - Δεν φέρθκις καλά στουν μπατέρα σ΄ (= δεν συμπεριφέρθηκες καλά στον πατέρα σου). Δε φέρνντι έτς ου κόζμους.

 – Καλά φέρθκα, πώς θέλτς να φιρθώ;

  – Δεν νι φέρσμου αυτό.

 – Όπους μι φέρνιτι, θα τουν φιρθώ

 – Στουν μπιθιρό σ’ όμους φέρθκις (= στον πεθερό σου όμως έδειξες καλή συμπεριφορά) (σελ. 411).

3)      Πχιάνου (= πιάνω)

Άλλες σημασίες του πχιάνου:

α) Δεν ντου πχιάνου φτο στου λουγαριασμό (= δεν το περιλαμβάνω αυτό στον λογαριασμό, το εξαιρώ).

β) Πχιάσκιν(ν) ου ήλιους (= ο ήλιος σκεπάστηκε κάπως από σύννεφα).

γ) Δεν πχιάνιτι (= δεν ισχύει, δεν εισακούεται).

Επεξήγηση και παραδειγματική φράση: Δεσπότης έδωκε σε θεοφοβούμενον ιερέα ένα μετζήτι (:τουρκικό νόμισμα), για να μνημονεύει τους γονείς του. Επειδή ο ιερέας δεν τόπαιρνε, ο Δεσπότης τον είπε:

Πάρ του (αλλιώς) δεν μπιάνιτι (= πάρε το, γιατί αν δεν το πάρεις ο Θεός δεν θα εισακούσει τη δέησή σου) (σελ. 424).

4)      Ξιπιρδικώνουμι (= παχαίνω, δυναμώνω).

Παραδειγματική φράση: Όντας μ’ μπήρα ντ γίδα ήταν ντιπ αδύνατ’, ν ντάισα ύστιρα καλά κι ένα κι ένα(ς) ξιπιρδικώθκι(ν). Του φάει του καλό τι δεν γκάμ! (= Όταν την πήρα τη γίδα ήταν όλως διόλου αδύνατη, ισχνή, την τάισα, την έθρεψα καλά κι αμέσως δυνάμωσε, πάχυνε. Η τροφή η καλή τι δεν κατορθώνει!, δηλαδή πολύ ωφελεί (σελ. 433).

(Επιλογή - παρουσίαση Γ.Τ.Α.)

Τριαντάφυλλος και Μαρία Αλεξίου

Ου πάππους ου Γιουργούλτς.

Ο Γληγόρς  Μανίκας και η γυναίκα του.

Ο αξέχαστος Γκάκης

Ο Γέρμας που σβήνει πληθυσμιακά.

Λαογραφία. // Προλήψεις παλαιών Γερμανιωτών.

Παραδοσιακό γερμανιώτικο κέντημα δεκαετίας 1920.
Εργόχειρο της αείμνηστης Θωμαής Α. Κυρατζή (+1979)

1.     Τη νύχτα δεν κάμ’ (= κάνει) να καθρεφτίζεσαι.

2.     Αν φας τις τσέπις (: τα τσόφλια) αβγού δεν θα κάμεις παιδιά.

3.     Όταν μαζώνεις φρούτα απ’ το δέντρο, ν’ αφήνεις ένα για να χαίρεται η μάνα τ’.

4.     Τρίτωσε το κακό, μη φοβάσαι τώρα.

5.     Δεν κάνει να φιλάς το παιδί στα μάγουλα γιατί τα μαραγκιάζεις.

6.     Δεν κάνει να φιλάς το παιδί στον σβέρκο γιατί θα το κάμεις κακιώσαβο (= να κακιώνει).

7.     Δεν κάμ’ (= δεν κάνει) ν’ απολουϊέσι (= να αποκρίνεσαι) στον ύπνο σου, όταν βλέπεις όνειρο.

8.     Δεν κάμ’ (= δεν είναι σωστό) να μαζώνεις σαλιάρια που τα τσάκισε ο κούκος. (: δεν επιτρέπεται να μαζεύεις σαλιγκάρια μετά την εποχή που ήρθε και λάλησε ο κούκος).

9.     Μη “ρίχνεστε” πάνω από φωτιά και μη ουρείτε στη ζιάρ(η) και στη στάχτη, γιατί θ’ αρρωστήσετε.

10. Λάλτσιν (= λάλησε) η καρακάξα όξω απ’ το σπίτι μας, γράμμα απ’ την ξενιτιά θα πάρουμε.

11. Άμα φας μια χούφτα άλας και περάσεις κάτω απ’ το δοξάρ’ (=ουράνιο τόξο) θα γίνεις κορίτσ’.

12. Δάγκωσα τη γλώσσα μ’, κάποιος θα με κακολαλάει (= θα με κατηγορεί).
13. Την αρμιά να τη βάζεις πριν ξεσαλιώσουν τα βόδια (δηλαδή πολύ πρωί πριν βγουν τα βόδια στη βοσκή), αλλιώς θα χαλάσ’.

(Καταγραφή Γ.Τ.Α.)

Παροιμίες απ’ τον Γέρμα Καστοριάς.

1.          

Ο Γέρμας  Καστοριάς.

   Όποιος δεν έχει παιδιά έχει ένα βάσανο, όποιος έχει παιδιά έχει πολλά βάσανα.

2.             Στο νεκρό θα γελάσουν και στ’ χαρά (= γάμο) θα κλάψουν.

3.             Όλον τον κόσμο γύρισα, σαν το μπόι μου βρήκα, σαν την καρδιά μ’ δεν βρήκα.

4.             Φτύνω σιαπάν’ φτύνω τα μούτρα μ’, φτύνω σιακάτ’ φτω (=φτύνω) τα ποδάρια μ’. (: βρίσκομαι σε μεγάλο δίλημμα).

5.             Πριν ανέβεις στο γομάρ’ (= γαϊδούρι) βαραίνεις τα ποδάρια σ’. (: λέγεται για ανυπόμονο άνθρωπο).

6.             Με το νου σου Πασχαλιά φτιάνεις.

7.             Με τ’ αρνιά κουρεύεται (= κάνει παρέα με μικρότερούς του ηλικιακά).

8.             Με το κριθάρι της χαράς (= γάμου) το άλογο δεν τον βγάζει το χειμώνα.

9.             Μόνο ένα μπάλιο βόιδι έχει το χωριό;

10.          Ποιος έχασε την αντροπή (= ντροπή) για να τη βρει αυτός;

11.          Το ποτάμι που βάζ’ (=βουίζει) μη το φοβάσαι.

12.          Σκυλί από κοπάδ’ και γυναίκα από σπίτ’ (να πάρεις).

13.          Ο παλιός ο γάτος θέλει τρυφερά ποντίκια (λέγεται για έκφυλο γέροντα).

14.          Βρέχει λάδι και χιονίζει κάστανα και καθόλου δεν τον μέλλει (: λέγεται για νωθρό και αδιάφορο άνθρωπο).

1

Φοιτητές στην πλατεία του Γέρμα. Πάσχα 1967.

5.          Δεμένο σκυλί κοπάδι δεν φυλάγει (: εργασία που γίνεται με καταναγκασμό δεν είναι επιτυχής).

16.          Τα σκυλιά που έχουν κακόν νοικοκύρη (= αφεντικό) δαγκώνουν.

17.          Ο δρόμος της γυναίκας είναι κοντός. (: η γυναίκα δεν μπορεί να πάει εκεί που πηγαίνει ο άντρας και να κάνει ό,τι κάνει αυτός).

18.          Ο ύπνος βάνει γόνατα (: χοντρούς μηρούς) και ξεγυμνώνει τον ντιάντιο (= πισινό). (:Λεγόταν για υπναρού και τεμπέλα γυναίκα που δεν ύφαινε τα φορέματά της).

19.          Όταν πεθάνει ο άντρας «πεθαίνει» και η γυναίκα τ’. Ο άντρας στο χώμα και η γυναίκα στον κόσμο.

20.          Ρώτησαν τον Θεό τι δουλειά κάνει εκεί ψηλά που βρίσκεται και είπε, σκάλες ανεβάζω και σκάλες κατεβάζω. (: ανεβοκατεβάζω σε αξιώματα, πλούτη και δύναμη, ανθρώπους, έθνη, λαούς).

21.          Σκουμπώσ’ για να γίνει η δουλειά σ’ (= σφίξε το ζωνάρι σου και κάνε εσύ ο ίδιος τη δουλειά σου για να τελειώσει έγκαιρα και να είναι σωστή).

22.          Όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια (για το μέλλον), ο Θεός γελάει.

23.          ‘Έπεσαν τα βουνά και σηκώθηκαν οι κοπριές (Λέγεται, όταν στην κοινωνία “οι πρώτοι γίνονται έσχατοι, και οι έσχατοι πρώτοι”)

24.          Τι θα με κάνει; Θα με ξεγανώσει τη γάστρα; (οι γάστρες δεν γανώνονται).

(Καταγραφή Γ.Τ.Α.)

Ο εκκλησιαστικός επίτροπος
Λάζαρος Πρώιος.

Ο Σιδέρης Πρώιος απαγγέλλει ποίημα,
περί το έτος 1960.