ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ. Επιδρομή Ιταλών στρατιωτών στον Γέρμα Καστοριάς κατά την περίοδο της Κατοχής (1941 – 44). Ιστόρηση του αείμνηστου Γιώργου Κ. Κατσάνου (+2016).

Ο αείμνηστος Ειρηνοδίκης
Γεώργιος Κ. Κατσάνος (+ 2016).

Ήταν μια Κυριακή - δεν θυμούμαι χρονολογία - όταν ένας λόχος ιταλικού στρατού μπλόκαρε το χωριό μου, τον Γέρμα Καστοριάς. Ο σκοπός τους ήταν να τρομοκρατήσουν με κάθε μέσο τον κόσμο, για να τους παραδώσει τα όπλα που είχαν προμηθευτεί οι περισσότεροι κατά την οπισθοχώρηση του Ελληνικού στρατού από το Αλβανικό μέτωπο. Σε όλο το χωριό φώναζαν με τον τηλεβόα: Όλοι οι άνδρες από τα 16 χρόνια μέχρι τα 60 να παρουσιαστούν στο σχολείο. Αν κάποιος δεν παρουσιαστεί και συλληφθεί, θα εκτελεστεί επί τόπου.

           Η απειλή αυτή ήταν εύκολο να γίνει πράξη από το στρατό της Κατοχής. Μπρος, λοιπόν, σ’ αυτήν την απειλή άρχισαν ένας - ένας οι χωριανοί, με κομμένη τη λαλιά και τα κεφάλια τους σκυφτά, να παρουσιάζονται στο σχολείο. Δεν περιγράφονται τα γεγονότα που εξελίσσονταν μέσα στο σχολείο. Ξυλοδαρμός και άλλα τρομακτικά μέτρα μέχρι αναισθησίας. Μάλιστα σκηνοθέτησαν και μια εκτέλεση. Το χωριό ολόκληρο ζούσε ώρες ανείπωτες για τους δικούς του ανθρώπους που δεν μπορούσε τίποτε να κάνει για να τους βοηθήσει.

Μπρος, λοιπόν, σ’ αυτά τα γεγονότα έπρεπε το συντομότερο να αποφασίσω κι εγώ για τον εαυτό μου. Να πήγαινα δηλαδή στο σχολείο, οπότε μην αντέχοντας το ξύλο θα πρόδιδα το όπλο που είχαμε στο σπίτι μας ή τι άλλο μπορούσα να κάνω; Στις δύσκολές στιγμές το μυαλό του ανθρώπου δουλεύει εντατικά.

          Οι γυναίκες του χωριού κυκλοφορούσαν ελεύθερα. Να, λοιπόν, η ιδέα: Να ντυθώ γρήγορα γυναίκα και να φύγω από το χωριό. Δεν υπήρχε χρόνος για αναβολή. Φόρεσα ένα μακρύ φουστάνι να μην φαίνονται τα πόδια μου, κάλυψα το κεφάλι μου με έναν τσοβρέ, πήραμε τα γκιούμια στα χέρια μας με τη μάνα μου και, αφού κάναμε το σταυρό μας, ξεκινήσαμε δήθεν για νερό, να βγούμε έξω από το χωριό. Γράφοντας αυτές τις σειρές συγκλονίζομαι ολόκληρος, γιατί η απόφαση αυτή που είχα πάρει ήταν πολύ τολμηρή, έκρυβε πολλούς κινδύνους· έπαιζα χωρίς αμφιβολία κορώνα γράμματα τη ζωή μου, αν κάτι δεν πήγαινε καλά.

Ο Γέρμας Καστοριάς, το γενέθλιο και αγαπημένο
 χωριό του Γιώργου Κ. Κατσάνου.

          Βαδίζαμε σιγά - σιγά προσέχοντας γύρω μας. Μέχρι την άκρη του χωριού τα πήγαμε καλά, όταν ξαφνικά πρόβαλε μπροστά μας ένας Ιταλός στρατιώτης που φύλαγε αυτόν το δρόμο.

          Στο αντίκρισμα του Ιταλού κόντεψα να μείνω επί τόπου. Τα πόδια μου δεν υπάκουαν πια και ένιωθα την καρδιά μου να με αφήνει. Θεέ μου, είπα μέσα μου, δώσ’ μου δύναμη και τούτη τη φορά να γλιτώσω τη ζωή μου. Σταματάει το μυαλό μου, όταν τα φέρνω όλα αυτά στη μνήμη μου. Ο αναγνώστης ας προσπαθήσει να κατανοήσει τη δύσκολη θέση μου εκείνη τη στιγμή.

         

Η αρχοντική οικία της Οικογένειας Κατσάνου
στον Γέρμα Καστοριάς (μέσα 19ου αιώνα).

Αφού ανέπνευσα με όση δύναμη μου είχε απομείνει, βρεθήκαμε πλέον κατάματα με τον Ιταλό. Μας κοίταξε στα μάτια, τον κοιτάξαμε και εμείς, για να μην φανούμε ύποπτοι και χωρίς κανέναν άλλο έλεγχο μας άφησε και περάσαμε.

          Δεν πιστεύαμε στον εαυτό μας. Ναι, ήταν αλήθεια. Το σχέδιο πέτυχε. Ανάσαινα επιτέλους. Η ζωή κερδήθηκε. Έξω από το χωριό σε μια αχυρώνα έβγαλα τα φουστάνια και πήρα δρόμο για το βουνό Μουρίκι. Από δω και πέρα άρχιζε μια νέα άγνωστη περιπέτεια.

          Πού θα διανυκτέρευα;

          Τι θα έτρωγα τις μέρες που οι Ιταλοί θα εξακολουθούσαν το μπλόκο του χωριού;

          Είναι μια άλλη ιστορία αυτή, επίσης τρομερή, γεμάτη κινδύνους και παγίδες, γιατί οι Ιταλοί είχαν πληροφορίες ότι αρκετοί άντρες του χωριού κρύβονται στο βουνό. Ανέβηκαν κι αυτοί στο βουνό μαζί με χωριανούς, τους οποίους υποχρέωναν με το πιστόλι να φωνάζουν ονόματα: «Γιώργο, Νίκο, ελάτε στο χωριό οι Ιταλοί έφυγαν». Η παγίδα ήταν έτοιμη…

Ο αείμνηστος Κώστας Φ. Κατσάνος, πατέρας του
Γιώργου Κατσάνου, στο μέσον της φωτογραφίας.