Σάββατο 19 Αυγούστου 2017

Η Παναγία η Οδηγήτρια, η εφέστια {= η προστάτιδα} εικόνα του Γέρμα Καστοριάς, απ’ το έτος 1775 κι εξής.

Η Παναγία Οδηγήτρια, η εφέστια
εικόνα του Γέρμα Καστοριάς (έτ. 1775).
Εφέστιος [<αρχ. εφέστιος < επί + εστία] = προστάτης. Εφέστια = προστάτιδα.

Η σημασία της λέξης "εφέστιος, -α, -ο":
Εστία είναι το τζάκι, η κεντρική φωτιά που υπήρχε στα παλιά σπίτια, στους ναούς κ.λ.π. Το νόημα δεν περιορίζεται όμως μόνο εκεί. Από εκεί βγαίνει και η έννοια της εστίας που είναι το σπίτι μας, ο τόπος μας, η πατρίδα μας. Προστάτιδα της εστίας μας είναι λοιπόν αυτή που προστατεύει το σπίτι, τον τόπο, την πατρίδα. Εδώ το νόημα είναι, ότι η παρουσιαζόμενη εικόνα προστατεύει ολόκληρο το χωριό «Ο Γέρμας» Καστοριάς, που είναι μια εστία (και φλόγα, και πατρίδα) Ορθοδοξίας (σ.σ. το κείμενο ελήφθη απ’ το διαδίκτυο). Εκ του λόγου τούτου, οι ευσεβείς Γερμανιώτες του 18ου αιώνα, ορθώς σκεπτόμενοι και πράττοντες, την τοποθέτησαν στο δεξιό και σημαντικότερο ξυλόγλυπτο κι επιχρυσωμένο προσκυνητάρι του ενοριακού τους ναού Αγίου Γεωργίου

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ. Πριν μερικά χρόνια, οι τότε υπεύθυνοι του ενοριακού ναού Γέρμα, μη γνωρίζοντας τη μεγάλη ιστορική, καλλιτεχνική και πνευματική αξία, καθώς και την ανάλογη λειτουργική και προσκυνηματική σημασία τής αναφερόμενης θεομητορικής εικόνας, τη μετακόμισαν από τη καίρια θέση που είχε αυτή εντός του υπόψη ναού και την τοποθέτησαν, μαζί με το αξιόλογο προσκυνητάρι της, σε ένα λιγότερο σημαντικό σημείο του Εσωνάρθηκα. Στην κομβική θέση της έβαλαν ένα προσκυνητάρι που αγόρασαν από σύγχρονή μας βιοτεχνία και επ' αυτού (έβαλαν) μία ισόχρονή του εικόνα της Παναγίας.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Αγιότης
{Ποίημα Ιωσήφ Υμνογράφου (840-883)}

Αγία Θεόνυμφε, αγνή,
αγίως απεκύησας,
τον εν αγίοις αναπαυόμενον,
Υιόν και Λόγον, Πατρί συνάναρχον,
τον καθαγιάζοντα εν αγίω Πνεύματι,
    τους αυτόν ευσεβώς αγιάζοντας.

Η εφέστια εικόνα του Γέρμα
στο ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι της.
Σημείωση. Εδώ παρουσιάζονται φωτογραφίες απ’ την πολύτιμη εικόνα της Παναγίας, που είναι η εφέστια του Γέρμα, καθώς και από ένα σύγχρονό μας αντίγραφό της.

Βλέπε επίσης: 


Το ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι
της Παναγίας Οδηγήτριας,
του Γέρμα.


Η Γερμανιώτικη εικόνα της Παναγίας
και κόκκινο κρίνο του όρους Μουρίκι.
Σύνθεση Γ.Α.

Σύγχρονό μας αντίγραφο
της Παναγίας Οδηγήτριας του Γέρμα.
Ελαιογραφία του Γ.Τ.Α.


Η Παναγία  Οδηγήτρια του Γέρμα.
Σύνθεση Γ.Τ.Α.

Η Παναγία η Οδηγήτρια
στο εικονοστάσι της οικίας
ενός Γερμανιώτη.

Κυριακή 6 Αυγούστου 2017

Γερμανιώτικη λαογραφία. «Την ημέρα της Άι-Σωτήρας παρδαλίζουν τα σταφύλια και τα μαζώνουμε στο μαντήλι».

Την παλαιά εποχή και μέχρι το έτος 1965, περίπου, όλοι οι αγρότες κάτοικοι του Γέρμα είχαν ιδιόκτητο αμπέλι και τρυγούσαν απ’ αυτό τα εκλεκτά σταφύλια τους. Τα σταφύλια αυτά άρχιζαν να παρδαλίζουν (: να μαυρίζουν μερικές ρώγες τους) περί την 6η Αυγούστου, δηλαδή κατά την εορτάσιμη εβδομάδα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού. Εκ του λόγου τούτου, όταν πλησίαζε η αναφερόμενη μεγάλη εορτή, οι ηλικιωμένες Γερμανιώτισσες έλεγαν στις νεότερες γυναίκες και στα μικρά κορίτσια τους την εξής εκτενή παροιμιακή φράση:
«Την ημέρα της Άι-Σωτήρας (: του Σωτήρος) παρδαλίζουν τα σταφύλια και τα μαζώνουμε στο μαντήλι,
την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου (: της Παναγιάς) τα μαζώνουμε στην ποδιά,
και την ημέρα της Σταφυλοπαναγιάς (: Γενεσίου της Θεοτόκου, 6η Σεπτεμβρίου) τα μαζώνουμε στο καλάθι».
Έχοντας υπόψη αυτά τα συμβουλευτικά λόγια οι νεαρές κοπέλες του Γέρμα εκείνης της εποχής και παρακινούμενες απ’ τις μητέρες τους, σχημάτιζαν, κατά την ημέρα της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού, αμέσως μετά τον εκκλησιασμό τους στον ενοριακό ναό του Αγίου Γεωργίου, παρέες 5 – 6 ατόμων και μετέβαιναν στα αμπέλια τους με γέλια, με τραγούδια και με χαρές. Φτάνοντας εκεί «σκαλιωρνούσαν (‹ καλή + ώρα)(= πρωτοδοκίμαζαν)» τις πρώτες μαύρες ρώγες των σταφυλιών τους, μάζευαν αρκετές σε ένα καθαρό μαντήλι και τις μετέφερναν και τις πρόσφερναν με ευχαρίστηση στους γονείς τους και στα άλλα μέλη των οικογενειών τους. Τα ίδια και αναλόγως έπρατταν αυτές οι νεαρές Γερμανιώτισσες και κατά τις άλλες δύο προαναφερόμενες εορτές, του Δεκαπενταύγουστου και της Σταφυλοπαναγιάς.
Η Παναγιά με τον μικρό Χριστό
να ευλογεί σταφύλι. Αυτό πράττει
και η Εκκλησία την 6η Αυγούστου.
Σήμερα στον Γέρμα υπάρχουν μόνο 2-3 αμπέλια, αλλ’ υπάρχουν όμως και πάμπολλες κληματαριές στις οικίες του χωριού και γι’ αυτό οι Γερμανιώτες, ακολουθώντας την παράδοσή τους και «για το καλό, «δοκιμάζουν» (: γεύονται) κατά την εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού τις πρώτες ώριμες ρώγες σταφυλιών απ’ τις κληματαριές τους.
(Γιώργος Τ. Αλεξίου).

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Τσιριτρό
Σε μια ρώγα από σταφύλι
έπεσαν οχτώ σπουργίτες
και τρωγόπιναν οι φίλοι.
Τσίρι - τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί, τσιριτρό!
………………………
Εχτυπούσανε τις μύτες
και κουνούσαν τις ουρές
κι είχαν γέλια και χαρές.
Τσίρι -τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί, τσιριτρό!
…………………………..
Πώ πω πώ πω σε μια ρώγα
φαγοπότι και φωνή!
την αφήκαν αδειανή.
Τσίρι -τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί, τσιριτρό!
…………………………
Και μέθυσαν κι ολημέρα
πάνε δώθε, πάνε πέρα,
τραγουδώντας στον αέρα:
Τσίρι -τίρι, τσιριτρό,
τσιριτρί, τσιριτρό!

Ζαχαρίας Παπαντωνίου




Ο Γέρμας Καστοριάς.







Γερμανιώτικη μουσταλευριά  με πετιμέζι και καρύδια.


Ο αείμνηστος Γερμανιώτης δάσκαλος
Αναστάσιος Τζούνας στο αμπέλι του.