Πέμπτη 18 Αυγούστου 2016

Λαογραφία. // Προλήψεις παλαιών Γερμανιωτών.

Παραδοσιακό γερμανιώτικο κέντημα δεκαετίας 1920.
Εργόχειρο της αείμνηστης Θωμαής Α. Κυρατζή (+1979)
1.     Τη νύχτα δεν κάμ’ (= κάνει) να καθρεφτίζεσαι.
2.     Αν φας τις τσέπις (: τα τσόφλια) αβγού δεν θα κάμεις παιδιά.
3.     Όταν μαζώνεις φρούτα απ’ το δέντρο, ν’ αφήνεις ένα για να χαίρεται η μάνα τ’.
4.     Τρίτωσε το κακό, μη φοβάσαι τώρα.
5.     Δεν κάνει να φιλάς το παιδί στα μάγουλα γιατί τα μαραγκιάζεις.
6.     Δεν κάνει να φιλάς το παιδί στον σβέρκο γιατί θα το κάμεις κακιώσαβο (= να κακιώνει).
7.     Δεν κάμ’ (= δεν κάνει) ν’ απολουϊέσι (= να αποκρίνεσαι) στον ύπνο σου, όταν βλέπεις όνειρο.
8.     Δεν κάμ’ (= δεν είναι σωστό) να μαζώνεις σαλιάρια που τα τσάκισε ο κούκος. (: δεν επιτρέπεται να μαζεύεις σαλιγκάρια μετά την εποχή που ήρθε και λάλησε ο κούκος).
9.     Μη “ρίχνεστε” πάνω από φωτιά και μη ουρείτε στη ζιάρ(η) και στη στάχτη, γιατί θ’ αρρωστήσετε.
10. Λάλτσιν (= λάλησε) η καρακάξα όξω απ’ το σπίτι μας, γράμμα απ’ την ξενιτιά θα πάρουμε.
11. Άμα φας μια χούφτα άλας και περάσεις κάτω απ’ το δοξάρ’ (=ουράνιο τόξο) θα γίνεις κορίτσ’.
12. Δάγκωσα τη γλώσσα μ’, κάποιος θα με κακολαλάει (= θα με κατηγορεί).
13. Την αρμιά να τη βάζεις πριν ξεσαλιώσουν τα βόδια (δηλαδή πολύ πρωί πριν βγουν τα βόδια στη βοσκή), αλλιώς θα χαλάσ’.


(Καταγραφή Γ.Τ.Α.)



Τρίτη 16 Αυγούστου 2016

Παροιμίες απ’ τον Γέρμα Καστοριάς.

1.          
Ο Γέρμας  Καστοριάς.
  
Όποιος δεν έχει παιδιά έχει ένα βάσανο, όποιος έχει παιδιά έχει πολλά βάσανα.
2.             Στο νεκρό θα γελάσουν και στ’ χαρά (= γάμο) θα κλάψουν.
3.             Όλον τον κόσμο γύρισα, σαν το μπόι μου βρήκα, σαν την καρδιά μ’ δεν βρήκα.
4.             Φτύνω σιαπάν’ φτύνω τα μούτρα μ’, φτύνω σιακάτ’ φτω (=φτύνω) τα ποδάρια μ’. (: βρίσκομαι σε μεγάλο δίλημμα).
5.             Πριν ανέβεις στο γομάρ’ (= γαϊδούρι) βαραίνεις τα ποδάρια σ’. (: λέγεται για ανυπόμονο άνθρωπο).
6.             Με το νου σου Πασχαλιά φτιάνεις.
7.             Με τ’ αρνιά κουρεύεται (= κάνει παρέα με μικρότερούς του ηλικιακά).
8.             Με το κριθάρι της χαράς (= γάμου) το άλογο δεν τον βγάζει το χειμώνα.
9.             Μόνο ένα μπάλιο βόιδι έχει το χωριό;
10.          Ποιος έχασε την αντροπή (= ντροπή) για να τη βρει αυτός;
11.          Το ποτάμι που βάζ’ (=βουίζει) μη το φοβάσαι.
12.          Σκυλί από κοπάδ’ και γυναίκα από σπίτ’ (να πάρεις).
13.          Ο παλιός ο γάτος θέλει τρυφερά ποντίκια (λέγεται για έκφυλο γέροντα).
14.          Βρέχει λάδι και χιονίζει κάστανα και καθόλου δεν τον μέλλει (: λέγεται για νωθρό και αδιάφορο άνθρωπο).
1
Φοιτητές στην πλατεία του Γέρμα. Πάσχα 1967.
5.         
Δεμένο σκυλί κοπάδι δεν φυλάγει (: εργασία που γίνεται με καταναγκασμό δεν είναι επιτυχής).
16.          Τα σκυλιά που έχουν κακόν νοικοκύρη (= αφεντικό) δαγκώνουν.
17.          Ο δρόμος της γυναίκας είναι κοντός. (: η γυναίκα δεν μπορεί να πάει εκεί που πηγαίνει ο άντρας και να κάνει ό,τι κάνει αυτός).
18.          Ο ύπνος βάνει γόνατα (: χοντρούς μηρούς) και ξεγυμνώνει τον ντιάντιο (= πισινό). (:Λεγόταν για υπναρού και τεμπέλα γυναίκα που δεν ύφαινε τα φορέματά της).
19.          Όταν πεθάνει ο άντρας «πεθαίνει» και η γυναίκα τ’. Ο άντρας στο χώμα και η γυναίκα στον κόσμο.
20.          Ρώτησαν τον Θεό τι δουλειά κάνει εκεί ψηλά που βρίσκεται και είπε, σκάλες ανεβάζω και σκάλες κατεβάζω. (: ανεβοκατεβάζω σε αξιώματα, πλούτη και δύναμη, ανθρώπους, έθνη, λαούς).
21.          Σκουμπώσ’ για να γίνει η δουλειά σ’ (= σφίξε το ζωνάρι σου και κάνε εσύ ο ίδιος τη δουλειά σου για να τελειώσει έγκαιρα και να είναι σωστή).
22.          Όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια (για το μέλλον), ο Θεός γελάει.
23.          ‘Έπεσαν τα βουνά και σηκώθηκαν οι κοπριές (Λέγεται, όταν στην κοινωνία “οι πρώτοι γίνονται έσχατοι, και οι έσχατοι πρώτοι”)
24.          Τι θα με κάνει; Θα με ξεγανώσει τη γάστρα; (οι γάστρες δεν γανώνονται).


(Καταγραφή Γ.Τ.Α.)

Ο εκκλησιαστικός επίτροπος
Λάζαρος Πρώιος
.

Ο Σιδέρης Πρώιος απαγγέλλει ποίημα,
περί το έτος 1960.