Κυριακή 9 Ιουλίου 2017

Τοπική λαογραφία: Τι λένε με το τραγούδι τους τα τζιτζίκια.

Τζίτζικας. Η φωτογραφία ελήφθη απ' το διαδίκτυο.
Οι αγρότες του Γέρμα Καστοριάς, στην παλαιά εποχή και μέχρι το έτος 1965 περίπου, θέριζαν τα σιτηρά τους με δρεπάνια και λελέκια. Στα χρόνια εκείνα οι κάτοικοι του χωριού, άντρες και γυναίκες, πήγαιναν πρωί-πρωί, κατά τους μήνες Ιούνιο – Αύγουστο στα χωράφια τους, και θέριζαν όλη μέρα τα δημητριακά τους, που ήταν, σιτάρι, κριθάρι, βρίζα (βρώμη;) και “ταή” (σίκαλη;). Οι θεριστές που “δεν είχαν σε ποιον να αφήσουν τα μικρά παιδιά τους” τα έπαιρναν μαζί τους στους αγρούς. Κατά την ώρα του θερισμού έπιναν όλοι, μικροί – μεγάλοι, το δροσιστικό και δυναμωτικό «ξύδι και ζάχαρη», που ήταν κρύο νερό από πήλινη στάμνα ή από ξύλινη μπούκλα, ανακατεμένο με εκλεκτό ξύδι του Γέρμα και με λίγη ζάχαρη, και άκουγαν τα άπειρα τζιτζίκια που τραγουδούσαν συνεχώς. Τα μικρά παιδιά ρωτούσαν τότε τους γονείς τους “τί λένε τα τζιτζίκια με το τραγούδι τους;” και αυτοί απαντούσαν: Μας φωνάζουν τραγουδιστά τα εξής:
“Θέρσι - θέρσι το δερπάνι” (δηλ. Θέρισε, θέρισε με το δρεπάνι).
“Κότσι – κότσι το λελέκι” (δηλ. κόψε – κόψε με το λελέκι).

Στάχυα σιτηρών αθέριστα.
Σημείωση. Το λελέκι είναι είδος δρεπανιού με λεία και όχι οδοντωτή κόψη.

Καταγραφή Γ.Τ.Α. 9-7-2017.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Τροπάριο (Ο βίος του άσωτου ανθρώπου)
Εις αναμάρτητον χώραν και ζωηράν επιστεύθην,
γεωσπορήσας την αμαρτίαν,
τη δρεπάνη εθέρισα τους στάχυας της αμελείας
και δραγμάτων εστοίβασα πράξεών μου τας θημωνίας,
ας και κατέστρωσα ουχ άλωνι της μετανοίας.
Αλλ’ αιτώ σε τον προαιώνιον γεωργόν ημών Θεόν,
Τω ανέμω της σης φιλευσπλαγχνίας
απολίκμησον το άχυρον των έργων μου
και σιτάρχησον τη ψυχή μου την άφεσιν,
εις την ουράνιόν σου συγκλείων με αποθήκην
 και σώσον με.
(Στιχηρό προσόμοιο Εσπερινού Κυριακής του Ασώτου)

Το Τροπάριο στη νεοελληνική γλώσσα 
Λελέκι θερισμού.
Σε χώρα όμορφη και γόνιμη γεννήθηκα,
έσπειρα όμως στο έδαφός της την αμαρτία,
θέρισα με το δρεπάνι τα στάχυα της ολιγωρίας
και με τα δεμάτια τους στοίβαξα θημωνιές,
τις οποίες, δυστυχώς, δεν άπλωσα στο αλώνι της μετάνοιας.
Αλλά τώρα παρακαλώ Εσένα, τον προαιώνιο γεωργό μας, τον Θεό:
Λίχνισε με τον άνεμο της φιλευσπλαχνίας σου το άχυρο των έργων μου,
μάζεψε το σιτάρι της συγχώρεσης στην ψυχή μου,
τοποθέτησέ με στην ουράνιο αποθήκη σου και σώσε με.
(Η παράφραση στη Νεοελληνική είναι του Γ. Τ. Α.)

Στο παραπάνω τροπάριο είναι θαυμαστές οι παρατιθέμενες συγγενείς εκφράσεις με γεωργικούς όρους, οι πρωτότυπες μεταφορές του κειμένου του, και βεβαίως, οι τολμηρές ποιητικές εικόνες που δημιουργήθηκαν μ’ αυτές τις εκφράσεις και τις μεταφορές (: στάχυες της αμελείας, θημωνίαι των πράξεων, άλως της μετανοίας, προαιώνιος γεωργός, άχυρον των έργων, ουράνιος αποθήκη κ.λ.π.).




Ο Γέρμας. Φωτογραφία 19 - 6 - 2017.

Αγρός με αθέριστα σιτηρά στην Κορησό Καστοριάς.


Παρασκευή 7 Ιουλίου 2017

Λαϊκό ιστόρημα απ’ τον Γέρμα Καστοριάς: Η αιδημοσύνη (: αίσθημα ντροπής) τής γυναίκας.

Όταν ο Θεός έπλασε το πρώτο αντρόγυνο όρισε να έχει την εμμηνόρροια (: την περίοδο) ο άντρας και όχι η γυναίκα (!). Ο άντρας όταν είδε για πρώτη φορά ματωμένο το βρακί του το κρέμασε επάνω σε ένα ραβδί και το περιέφερε στους δρόμους για να το ιδούν όλοι οι άνθρωποι. Ο Θεός βλέποντας αυτήν την αδιάντροπη πράξη τού άντρα οργίστηκε, άλλαξε την πρώτη απόφασή του, αφαίρεσε την εμμηνόρροια απ’ τον άντρα και την έδωσε στην γυναίκα. Και από τότε όλες οι γυναίκες όταν έχουν περίοδο “δεν ξέρουν που να κρύψουν το εσώρουχό τους”.

Δίδαγμα: “Δεν πρέπει να βγάζουμε τ’ άπλυτά μας στη φόρα” (κυριολεκτικώς και μεταφορικώς).

(Καταγραφή Γ.Τ.Α. 4-7-2017)

Η έξωση των Πρωτόπλαστων απ' τον Παράδεισο.
Ξυλόγλυπτη παράσταση στον Γέρμα Καστοριάς, έτ. 1775.

Ο Γέρμας Καστοριάς.

Πέμπτη 6 Ιουλίου 2017

Ο ερασιτέχνης ξυλογλύπτης κ. Γιώργος Γαβρ. Δούφλιας από τον Γέρμα.

Κριός και όφις σε κεφαλή γκλίτσας.
Έργο του κ. Γιώργου Γ. Δούφλια.
Στον Γέρμα Καστοριάς βρίσκονται πάντα ορισμένοι κάτοικοί του, που “πιάνει το χέρι τους” και ασχολούνται κατά τον ελεύθερο χρόνο τους με την λαϊκή ξυλογλυπτική. Παλαιότερα, αυτοί οι ερασιτέχνες ξυλογλύπτες “πελεκούσαν” (= σκάλιζαν) ξύλα κι έφτιαχναν όμορφες “κλούτσες” (= γκλίτσες) και στεφάνια κυπροκούδουνων για τους κτηνοτρόφους, φούρκες, δικράνια, ξυλάλετρα και ξυάλες (= Βουκέντρες) για τους γεωργούς, κουφοτήλια και κουσιώρες (= κοφίνια) για τους αμπελουργούς, αδράχτια και ρόκες για τις νοικοκυρές, χ(τυ)πάρια και σουρίχτρες (= σφυρίχτρες) από κλωνάρι καρυδιάς για τα παιδιά κ. ά.
Σήμερα οι υπάρχοντες 3-4  ξυλογλύπτες του Γέρμα σκαλίζουν μόνο γκλίτσες και διακοσμητικά αντικείμενα. Ένας εξ αυτών είναι ο αγρότης κ. Γιώργος Γαβρ. Δούφλιας. Ο Γερμανιώτης αυτός, όταν ευκαιρεί, τριγυρίζει στις εξοχές του χωριού του, εντοπίζει και κόβει κατάλληλα κλαδιά δέντρων και σκαλίζει σ’ αυτά με έμπνευση, υπομονή και δεξιοτεχνία όμορφες γκλίτσες, στολισμένες με μορφές ζώων, πτηνών και όφεων, καθώς και διάφορα άλλα διακοσμητικά αντικείμενα, όπως ξύλινα φίδια και μορφές κριαριών και αετών.
Ο ερασιτέχνης ξυλογλύπτης
κ. Γιώργος Γαβρ. Δούφλιας.
Όλες οι αναφερόμενες ξυλόγλυπτες δημιουργίες του αγαπητού κ. Γιώργου  Γαβρ. Δούφλια είναι χρηστικές και αξιόλογες και γι’ αυτό εύλογα προκαλούν το ενδιαφέρον και το θαυμασμό των συγχωριανών του που τις βλέπουν. Εδώ παρουσιάζονται μερικές φωτογραφίες του κ. Γιώργου Γαβρ. Δούφλια και των ξυλόγλυπτων έργων του.


ΣΗΜΕΙΩΣΗ. Παλαιότερα, πριν τη δεκαετία του 1980, ασχολούνταν με την ξυλογλυπτική- ξυλοκατσκευαστική οι εξής Γερμανιώτες: Ο Μιλτιάδης Αλεξίου που κατασκεύαζε εύχρηστα ξυλάλετρα, ο Λάζαρος Γραμμένος που έφτιαχνε αλέτρια, τσικρίκια, αδράχτια κ.ά., ο Δημήτριος Κατσάνος που έφτιαχνε αργαλειούς, ρόκες, μάνταλους, ο Σωκράτης Ζυγούρας που κατασκεύαζε μπαστούνια, όμορφα “μπουχαρί” και ξύλινες διακοσμήσεις δωματίων και τζακιών, ο Κότσιος Τσιαχτσίρας που φιλοτεχνούσε μουσικά βιολιά (!), ο Γιάννης Πανές και ο Γιώργος Ν. Παπατζήμας που κατασκεύαζαν “τριουστές” (= ροδάνες), ο Λευτέρης Αλεξίου που έφτιαχνε όμορφα τραπέζια και ωραίες πιατοθήκες, ο Δημήτριος Ράτσος που στόλιζε εσώπορτες οικιών και οροφές δωματίων, ο Θρασύβουλος Πέλκας και ο Ζήσης Τερλής που σκάλιζαν “κλούτσες και κλουτσόβεργες” και ο Δημήτριος Ζ. Σπύρου και ο Κώστας Ν. Σανάτσιος που σκαλίζουν γκλίτσες και διάφορα ξύλινα αντικείμενα, κ.ά.

Γκλίτσες του κ. Γιώργου Δούφλια.

Ξύλινος όφις.

Ο κ. Γιώργος Γαβρ. Δούφλιας
με ξυλόγλυπτα έργα του στα χέρια.



Ξυλόγλυπτες δημιουργίες του κ. Γ. Δούφλια.

Τέσσερις "κλούτσες" του Γιώργου Δούφλια.


Χρηστικοί - διακοσμητικοί ορθοστάτες από
ξύλο κρανιάς, έτερου Γερμανιώτη καλλιτέχνη.