Τοπική λαογραφία: Τι λένε με το τραγούδι τους τα τζιτζίκια.

Τζίτζικας. Η φωτογραφία ελήφθη απ' το διαδίκτυο.

Οι αγρότες του Γέρμα Καστοριάς, στην παλαιά εποχή και μέχρι το έτος 1965 περίπου, θέριζαν τα σιτηρά τους με δρεπάνια και λελέκια. Στα χρόνια εκείνα οι κάτοικοι του χωριού, άντρες και γυναίκες, πήγαιναν πρωί-πρωί, κατά τους μήνες Ιούνιο – Αύγουστο στα χωράφια τους, και θέριζαν όλη μέρα τα δημητριακά τους, που ήταν, σιτάρι, κριθάρι, βρίζα (βρώμη;) και “ταή” (σίκαλη;). Οι θεριστές που “δεν είχαν σε ποιον να αφήσουν τα μικρά παιδιά τους” τα έπαιρναν μαζί τους στους αγρούς. Κατά την ώρα του θερισμού έπιναν όλοι, μικροί – μεγάλοι, το δροσιστικό και δυναμωτικό «ξύδι και ζάχαρη», που ήταν κρύο νερό από πήλινη στάμνα ή από ξύλινη μπούκλα, ανακατεμένο με εκλεκτό ξύδι του Γέρμα και με λίγη ζάχαρη, και άκουγαν τα άπειρα τζιτζίκια που τραγουδούσαν συνεχώς. Τα μικρά παιδιά ρωτούσαν τότε τους γονείς τους “τί λένε τα τζιτζίκια με το τραγούδι τους;” και αυτοί απαντούσαν: Μας φωνάζουν τραγουδιστά τα εξής:

“Θέρσι - θέρσι το δερπάνι” (δηλ. Θέρισε, θέρισε με το δρεπάνι).

“Κότσι – κότσι το λελέκι” (δηλ. κόψε – κόψε με το λελέκι).

Στάχυα σιτηρών αθέριστα.

Σημείωση. Το λελέκι είναι είδος δρεπανιού με λεία και όχι οδοντωτή κόψη.

Καταγραφή Γ.Τ.Α. 9-7-2017.

ΕΠΙΜΕΤΡΟ

Τροπάριο (Ο βίος του άσωτου ανθρώπου)

Εις αναμάρτητον χώραν και ζωηράν επιστεύθην,

γεωσπορήσας την αμαρτίαν,

τη δρεπάνη εθέρισα τους στάχυας της αμελείας

και δραγμάτων εστοίβασα πράξεών μου τας θημωνίας,

ας και κατέστρωσα ουχ άλωνι της μετανοίας.

Αλλ’ αιτώ σε τον προαιώνιον γεωργόν ημών Θεόν,

Τω ανέμω της σης φιλευσπλαγχνίας

απολίκμησον το άχυρον των έργων μου

και σιτάρχησον τη ψυχή μου την άφεσιν,

εις την ουράνιόν σου συγκλείων με αποθήκην

 και σώσον με.

(Στιχηρό προσόμοιο Εσπερινού Κυριακής του Ασώτου)

Το Τροπάριο στη νεοελληνική γλώσσα 

Λελέκι θερισμού.

Σε χώρα όμορφη και γόνιμη γεννήθηκα,

έσπειρα όμως στο έδαφός της την αμαρτία,

θέρισα με το δρεπάνι τα στάχυα της ολιγωρίας

και με τα δεμάτια τους στοίβαξα θημωνιές,

τις οποίες, δυστυχώς, δεν άπλωσα στο αλώνι της μετάνοιας.

Αλλά τώρα παρακαλώ Εσένα, τον προαιώνιο γεωργό μας, τον Θεό:

Λίχνισε με τον άνεμο της φιλευσπλαχνίας σου το άχυρο των έργων μου,

μάζεψε το σιτάρι της συγχώρεσης στην ψυχή μου,

τοποθέτησέ με στην ουράνιο αποθήκη σου και σώσε με.

(Η παράφραση στη Νεοελληνική είναι του Γ. Τ. Α.)

Στο παραπάνω τροπάριο είναι θαυμαστές οι παρατιθέμενες συγγενείς εκφράσεις με γεωργικούς όρους, οι πρωτότυπες μεταφορές του κειμένου του, και βεβαίως, οι τολμηρές ποιητικές εικόνες που δημιουργήθηκαν μ’ αυτές τις εκφράσεις και τις μεταφορές (: στάχυες της αμελείας, θημωνίαι των πράξεων, άλως της μετανοίας, προαιώνιος γεωργός, άχυρον των έργων, ουράνιος αποθήκη κ.λ.π.).

Ο Γέρμας. Φωτογραφία 19 - 6 - 2017.

Αγρός με αθέριστα σιτηρά στην Κορησό Καστοριάς.