“Το γλωσσικό Ιδίωμα Γέρμα Καστοριάς”. Το σπουδαίο βιβλίο του Χρίστου Γεωργίου (1890 – 1970)

Το θεματικό βιβλίο

Ο Πρόλογος του βιβλίου, απ' τον συγγραφέα του Χρίστο Γεωργίου.
    Σκοπός της εκδόσεως του παρόντος έργου μου (έτος 1962) είναι να συμβάλω κι εγώ, όσο μπορώ, στη σπουδή και μελέτη των νεοελληνικών διαλέκτων.
    Το χωριό Γέρμας, όπου γεννήθηκα, κείται 25 περίπου χιλιόμετρα ανατολικώς της Καστοριάς κι έχει περισσότερους από χίλιους κατοίκους. Όλοι οι κάτοικοί του είναι αυτόχθονες Έλληνες Μακεδόνες.
    Υπήρξα ευτυχής, γιατί στο Πανεπιστήμιο Αθηνών είχα καθηγητή στη Γλωσσολογία επιστήμονα διακεκριμένο και σοφό, τον αείμνηστο Γεώργιο Χατζιδάκι, στον οποίο οφείλω και το διαφέρον μου για τη λαλουμένη νεοελληνική γλώσσα.
    Μετά την αποφοίτησή μου από το Πανεπιστήμιο επρόσεξα τη λαλουμένη γλώσσα του Γέρμα, της γενέτειράς μου. Διέκρινα στο ιδίωμα αυτό ποικιλία και πλούτο γλωσσικών μεταβολών και φαινομένων. Σκέφθηκα κι εθεώρησα καλό να μη αφήσω να χαθεί ένας τέτοιος γλωσσικός και λαογραφικός θησαυρός, κι αμέσως πήρα την απόφαση να τον περισυλλέξω στοργικά.
    Δεκάδες ετών ασχολήθηκα με την εργασία μου αυτήν, κατέβαλον κόπους και προσπάθειες μεγάλες, για να φέρω εις πέρας το σκοπό μου αυτόν. Γνώμονα στην εργασία μου είχα να υπηρετήσω πιστά την επιστήμη. Φρόντισα ν’ αποδώσω πιστά και φυσικά τους φθόγγους και τη σημασία των λέξεων, όπως και τη συντακτική διάρθρωση του Ιδιώματος.

Ο αείμνηστος Χρίστος Γεωργίου,
γυμνασιάρχης, φιλόλογος και συγγραφέας.

    Με παραδείγματα προσπάθησα να διευκρινίσω τις διάφορες σημασίες των λέξεων. Για ν’ αποδοθούν με ακρίβεια οι διάφορες αποχρώσεις των φθόγγων του ιδιώματος, εδέησε να χρησιμοποιήσω και τα λατινικά γράμματα b, d, g, όπως κι ένα συμβολικό τόνο δεξιά και άνω στα γράμματα κ, γ, χ, λ, ν, για την παράσταση ενός φθόγγου κάπως ατελούς ι, που προφέρεται στενώς με το σύμφωνο και δεν αποτελεί μ’ αυτό συλλαβή, αλλά μέρος συλλαβής, όπως κατσίκ', κατσίκι (=κατσίκι), φτώχ'α, φτώχεια (=πτώχεια), ν'ός, νιος (=νέος). Ο τόνος αυτός ετέθη επίσης επάνω 1) στο φθόγγο σ, σε λέξεις, που το γράμμα αυτό προφέρεται παχύ, όπως δηλ. το γαλλικό ch π.χ. σ'τάρ, chταρ (=σιτάρι) κ.τ.λ., 2) στο ζ, όταν προφέρεται επίσης παχύ, όπως το γαλλικό j, π.χ. ζιάμπα (=βάτραχος), και 3) στα ξ και ψ, που τότε προφέρονται ως ksch και πsch, π.χ. ξ'ύλου, κschύλoυ (=ξύλο), ψ'ουλός, πschoυλός (=ψηλός). Τα γγ του ιδιώματος προφέρονται ως vg και τα μεταξύ των παρενθέσεων γράμματα είναι δυνατόν και να προφέρονται και να μη προφέρονται, π.χ. άγγιλους, άνgιλoυς (=άγγελος), γύρσι(ν), (=γύρισε) κ.λ.π.
    Όταν τελείωσα το έργο μου, χρήματα, να το δημοσιεύσω, δεν είχα. Γι’ αυτό παρεκάλεσα ν’ αναλάβει η Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών ή το Ίδρυμα Μελετών της Χερσονήσου του Αίμου τη δαπάνη της εκδόσεως του έργου μου. Διάβασε τα χειρόγραφα ο κ. Στίλπων Κυριακίδης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Πρόεδρος της Εταιρείας, όπως και ο καθηγητής της Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης κ. Νικόλαος Ανδριώτης, οι οποίοι και ενέκριναν την έκδοση του έργου.

Ο Γέρμας Καστοριάς,
το αγαπημένο χωριό του Χρίστου Γεωργίου.

    Από τη μελέτη του έργου μου αυτού θα συναχθούν, πιστεύω, πολλά και ποικίλα πορίσματα και συμπεράσματα, αναφερόμενα στη Γλωσσολογία και Λαογραφία. Σ’ αυτό θα γίνει αντιληπτή η επίδραση των Ρωμαίων, Βυζαντινών και Τούρκων, που ήσκησαν στη γλώσσα. Απ' αυτό θα εξαχθούν διάφοροι χαρακτηρισμοί του λαού, που ομιλεί το Ιδίωμα αυτό. Σ’ αυτό επίσης διακρίνεται και η ομαλή και φυσική εξέλιξη της αρχαίας μας γλώσσας. Η επίδραση της Εκκλησίας και της λογίας παραδόσεως σ’ αυτό υπήρξε σχεδόν μηδαμινή…
    Εκτός της επιστημονικής σημασίας, το έργο νομίζω πώς έχει κι εθνική τοιαύτη. Υπάρχουν δυστυχώς καλοθεληταί, πού αμφισβητούν την ελληνικότητα της Μακεδονίας, κηρύττουν πως η χώρα αυτή είχε τελείως εκσλαβισθεί. Πλανώνται όμως πλάνη οικτρά. Μια επί πλέον απόδειξη, πού τούς διαψεύδει, είναι και το παρόν σύγγραμμα. Είναι γνωστό και βέβαιο, πως το ελληνικό στοιχείο στους χρόνους της δουλείας κυριαρχούσε, τόσο στις πόλεις, όσο και στην ύπαιθρο. Αυτό πρωτοστατούσε σε κάθε εθνικοθρησκευτική κίνηση κι εκδήλωση κι έδιδε τον τόνο και τον εθνικό χαρακτήρα στη χώρα.

Το έτερο σημαντικό βιβλίο του Χ. Γεωργίου.

Θεσσαλονίκη, Ιανουάριος 1962.